De val van het kabinet: hoe nu verder?

10/07/2023 - De kabinetsval van Rutte IV hing al een tijd in de lucht en vrijdagavond 7 juli is het kabinet definitief tot een einde gekomen na langdurige onenigheid over het migratiebeleid. Hoe ziet de komende periode eruit, wat betekent de val van het kabinet en welke kansen biedt het? 

Proces richting nieuwe verkiezingen

Het huidige kabinet zal demissionair doorregeren totdat er een nieuw kabinet is geïnstalleerd na de verkiezingen. De datum van nieuwe verkiezingen hangt af van het officiële Koninklijk Besluit waarin de Tweede Kamer wordt ontbonden. In het ontbindingsbesluit wordt de dag van kandidaatstelling bepaald binnen de termijnen van de Kieswet. Volgens de Kieswet moet de dag van kandidaatstelling plaatsvinden binnen 40 dagen na de datum van het ontbindingsbesluit. 44 dagen na de dag van kandidaatstelling vindt de stemming plaats. De Kiesraad verwacht dat de verkiezingen niet eerder dan mid-november plaats vinden. Vandaag vindt het Kamerdebat plaats over de val van het kabinet.

Betekenis van een demissionair kabinet

Het moet nog blijken welke onderwerpen de Tweede Kamer "controversieel" verklaard en dus niet mogen worden behandeld door het demissionair kabinet. Dit betekent wel zeker stilstand op een aantal dossiers. Er dreigt de komende tijd vertraging op onder meer het stikstofdossier, het Klimaatfonds, de vereenvoudiging van het belastingstelsel en de jarenlange discussie over de herziening van het box 3-stelsel. Ook de digitale dossiers waar staatssecretaris Van Huffelen aan werkt zullen naar verwachting tot stilstand komen. Gezien deze demissionaire status, zal de begroting 2024 die op Prinsjesdag wordt gepresenteerd naar verwachting weinig budgettaire verschuiving bevatten.

De aankomende twee weken organiseren de vaste Kamercommissies procedurevergaderingen die geheel gewijd zijn aan het al dan niet controversieel verklaren van onderwerpen die in behandeling zijn. Het gaat om alle aanhangige wetsvoorstellen en brieven van de regering. Fracties kunnen aan de Kamer schriftelijk voorstellen doen om die lijst te wijzigen. De Griffie plenair heeft aan de Tweede Kamer voorgesteld om op 27 juli plenair te stemmen over de integrale lijst controversiële onderwerpen.

Vooruitblik richting verkiezingen

De BBB staat samen met de VVD bovenaan in de peilingen met beiden 23-28 zetels van in totaal 150 Kamerzetels. Mark Rutte heeft vanochtend aan de Kamer aangegeven niet door te gaan als lijsttrekker van de VVD; een historisch moment waarmee hij, na bijna 13 jaar premier van Nederland en 17 jaar politiek leider van de VVD, de Nederlandse politiek verlaat. Over wie zijn lijsttrekkerschap van de VVD opvolgt, wordt gespeculeerd maar op dit moment van schrijven nog onbekend. Wel heeft de partijvoorzitter van de VVD aangekondigd dat het bestuur deze week met een kandidaat-lijsttrekker komt. BBB heeft met de Provinciale Statenverkiezingen de potentie als partij laten zien, maar het is vraag of ze erin zullen slagen in korte tijd voldoende capabele kandidaten te vinden. Daarnaast volgen in de peilingen de PVV (12-16), GroenLinks (10-14), D66 (9-13) en PvdA (10-12) als de grootste partijen. De huidige coalitie (VVD, D66, CDA en ChristenUnie) zou op basis van de huidige peilingen geen meerderheid behalen en komt 26 zetels tekort.

PvdA en GroenLinks willen samen optrekken met één verkiezingslijst en een gezamenlijk partijprogramma. Hierover besluiten de partijleden tijdens een ledenreferendum, waarvan de uitslag op 17 juli bekend wordt gemaakt. Gezien de eerdere steun voor een gezamenlijke fractie in de Senaat is de verwachting dat de leden zich nu ook in meerderheid zullen uitspreken voor samenwerking. Afgaande op de laatste peilingen, zou een combinatie van PvdA en GroenLinks uitkomen op 20-26 zetels. Echter zijn de komende verkiezingsmaanden en de nog nader te bepalen lijsttrekkers voor een aantal partijen bepalend voor het verdere verloop.

Kansen

Partijen moeten in een relatief korte tijd verkiezingsprogramma's opstellen. De komende periode zijn belangrijk om partijen te voeden met input op belangrijke dossiers. Dit biedt in het bijzonder een kans om BBB te voeden op thema's waar zij nog geen sterk standpunt op geformuleerd hebben. Mochten er daarnaast dossiers zijn die voor uw organisatie te belangrijk zijn om een jaar stil te liggen, danwel waar tijdelijke stilstand in uw voordeel zou werken, dan is het van belang om op korte termijn actie te nemen richting de Kamer inzake de controversieel verklaring van bepaalde onderwerpen.