De Tweede Kamer versterkt haar standpunt voor behoud vertrouwelijkheid van communicatie

24/05/2023 - Begin deze maand is er een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan het debat rondom encryptie - en de bredere discussie over de vertrouwelijkheid van digitale communicatie als geheel. Een aangenomen motie van Lisa van Ginneken (D66) roept het kabinet namelijk op om niet in te stemmen met client-side scanning als alternatief voor het aantasten van encryptie.  

De achtergrond: Europese ontwikkelingen op het gebied van encryptie

Op 11 mei 2022 publiceerde de Europese Commissie een wetsvoorstel voor een verordening ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen. Een wetsvoorstel met een nobel doel, maar met vergaande impact op de privacy van burgers. Zo bevat het voorstel onder andere verplichtingen om op grote schaal de inhoud van digitale communicatie te controleren. Onder andere de European Data Protection Board (EDPB) en de European Data Protection Supervisor (EDPS) deelden afgelopen zomer al hun zorgen over de impact van het wetsvoorstel op de privacy van burgers. De reactie vanuit de Tweede Kamer kwam tot uiting via een breed gesteunde motie van Lammert van Raan (PvdD). In de motie werd het kabinet opgeroepen om encryptie in stand te houden en Europese wetsvoorstellen die encryptie onmogelijk maken niet te steunen.

Client-side scanning als alternatief?

Gevraagd hoe het kabinet de motie ging uitvoeren gaf minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz (VVD) aan dat er technische mogelijkheden zijn om maatregelen uit het wetsvoorstel uit te voeren zonder encryptie aan te tasten – het zogeheten client-side scanning. Ook dit alternatief stuitte op kritiek vanuit zowel maatschappelijke organisaties als politiek. Zo omschreef privacy organisatie Bits of Freedom dit alternatief als: “We zullen de envelop met jouw brief echt nooit openen. We komen trouwens wél bij jou thuis over je schouder meekijken als jij de brief schrijft.”

Het gaat hier namelijk niet om het behouden van encryptie an sich, maar om de bredere opvatting dat persoonlijke communicatie vertrouwelijk is. Dat deze opvatting ook bij een meerderheid in de Kamer leeft, bleek uit de aangenomen motie van Lisa van Ginneken (D66). In de motie riep zij het kabinet op om te zorgen dat het Europese wetsvoorstel geen client-side scanning bevat, en als dat wel het geval is, het voorstel niet goed te keuren.

Hoe nu verder?

Dat het kabinet moeite heeft met de motie Van Ginneken, bleek onder ander uit het feit dat minister Yeşilgöz een dag voor de stemming in een Kamerbrief een uiterste oproep aan de Kamer deed waarin zij de motie nogmaals met klem ontraadde. Dat het kabinet op eigen initiatief zo’n oproep doet is uitzonderlijk te noemen. Volgens de minister zal het uitvoeren van de motie ervoor zorgen dat het kabinet bij de Europese onderhandelingen over het wetsvoorstel buitenspel komt te staan, en daarmee weinig invloed zal kunnen uitoefenen op de uitkomst van de onderhandelingen. Dezelfde argumentatie gebruikte het kabinet om een aantal maanden geleden een aangenomen motie over de Europese Digitale Identiteit te negeren en toch in te stemmen met het voorstel. Iets wat toen voor de nodige commotie in de Kamer zorgde.

Of, en hoe het kabinet uitvoering gaat geven aan de motie Van Ginneken moet nog blijken. Op verzoek van de Kamer zal minister Yeşilgöz de Kamer per brief informeren over de uitvoering van de motie.