De Provinciale Statenverkiezingen 2023 – op weg naar de nieuwe Eerste Kamer

Op 15 maart 2023 mogen we weer stemmen: naast de waterschappen ook voor de Provinciale Staten. Partijen zijn druk bezig met campagnevoeren en verkiezingsdebatten zijn volop te zien. Thema's als stikstof, immigratie en woningbouw vullen de verkiezingsprogramma's van partijen. Maar waar stemmen we ook alweer voor? En hoe komen we vanuit de provincie tot de samenstelling van de senaat?

Van de provincie naar de senaat

Iedere vier jaar vinden de verkiezingen voor de Provinciale Staten plaats. Via deze verkiezingen worden de Statenleden rechtstreeks gekozen. Het aantal Statenleden hangt daarbij af van het aantal inwoners per provincie en varieert van 39 (Zeeland) tot 55 (Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Gelderland) zetels. Deze verkozen Statenleden kiezen, samen met de vier kiescolleges, weer de leden van de Eerste Kamer. Dat gebeurt ongeveer twee maanden na de verkiezingen; dit jaar wordt de Eerste Kamer dus in mei samengesteld.

Niet elk kiesgerechtigd lid heeft overigens een even zware stem; dat hangt af van het inwoneraantal van de provincie die ze vertegenwoordigen. Op basis daarvan wordt de zogenoemde stemwaarde bepaald. De stem van een Zeeuws Statenlid telt dus minder zwaar dan die van een Gelders Statenlid.

Nieuw: niet-ingezetenen kiescollege Eerste Kamer

Naast de Statenleden hebben ook de kiescolleges voor de Eerste Kamer een stem in de samenstelling van de senaat. Naast de drie kiescolleges voor Caribisch Nederland wordt er dit jaar voor het eerst ook een kiescollege voor niet-ingezetenen gevormd: Nederlanders die in het buitenland wonen kunnen voor dit kiescollege stemmen, en zo indirect invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer.

Het is wel de vraag hoe impactvol de wijziging zal zijn. Op dit moment zijn er ruim een half miljoen Nederlandse stemgerechtigden in het buitenland. Toch hebben maar 37.000 mensen zich geregistreerd. Dit ligt in lijn met de algemene opkomst van de Provinciale Statenverkiezingen: in 2019 ging net iets meer dan de helft (56%) van de Nederlandse stemgerechtigden ook daadwerkelijk stemmen.

De belangen worden steeds groter

Hoewel de Eerste Kamer zich vooral bezighoudt met het toetsen van wetgeving op rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, lijkt de politieke invloed van de senaat steeds groter te worden. Zo was het de Eerste Kamer die uiteindelijk de bepalende zet gaf in de discussie over de bouw van nieuwe datacenters en werden er verschillende successen geboekt rondom thema’s als jeugdzorg en het leenstelsel.

De Provinciale Statenverkiezingen zijn daarmee zeker niet onbelangrijk voor het succes van het huidige kabinet: de uitslag kan van grote invloed zijn op de beïnvloeding van beleid en (vooral) nieuwe wetgeving. Concreet kan een mogelijke verkiezingswinst van linkse partijen de centraal-rechts georiënteerde beleidsvoorstellen van het Kabinet Rutte-IV bemoeilijken.

We houden de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen 2023 – en de weg naar de nieuwe Eerst Kamer dan ook nauwlettend in de gaten.

Meer weten over de impact van de aankomende verkiezingen op jouw organisatie?